Halk Müziğinde Bulunan Enstrümanlar
İçerikte Neler Var?
Türk halk müziğinde bulunan enstrümanlar geçmişten günümüze halk müziğinde yaygın olarak kullanılan enstrümanları ifade etmektedir. Halk müziğinin oluşumu ve sürdürülmesi için eserlerde bu enstrümanlar yaygın olarak kullanılırlar. Temelde halk kültürünün zenginliğini, duygularını ve isteklerini ifade eden halk müziğinde kullanılan enstrümanlar da geniş kesimler tarafından kullanılan ve kolay icra edilebilen araçlardan oluşmaktadır.
Bağlama
Türk halk müziğinde kullanılan enstrümanlar arasında bağlama en önemli araçların başında gelmektedir. Saz olarak da bilinen enstrüman yörelere göre cura, kopuz, çöğür, dombra, tar, tambura gibi farklı isimlerle de anılmaktadır. İsmine göre bağlama için çeşitli yapısal ayrımlar da yapılmaktadır. Tezene ismi verilen bir mızrap ile tellerine vurularak ses çıkışı sağlanmaktadır. Tekne yapısı armut biçimindedir.
Her zaman tezene ile değil, parmaklar ile de çalınabilmektedir. Bu tekniğin kullanılmasına şelpe ya da dövme adı verilir. Bağlama yapısına göre farklı türlere ayrılmaktadır. Cura en küçük boy, çöğür kısa kol bağlama, tambura uzun kol bağlama, divan sazı büyük boy, meydan sazı en büyük bağlama olma özellikleri gösterir.
Halk müziğinde bağlama için kullanılan düzenler genelde La, Sol, Re notalarına göredir. Bunun yanında halk müziği türlerine göre düzenlerde değişiklik olabilmektedir. Bağlama halk geleneğinde önemli bir yere sahip olup aşkın, tutkunun, özlemin ve başkaldırının bir sembolü olarak görülmüştür.
Tar
Halk müziği enstrümanları arasında sık tercih edilen Tar uzun bir sapa sahiptir. Özellikle Azeri Türkleri tarafından yaygın olarak günümüzde de kullanılmaktadır. Enstrümanın ilk olarak nasıl ortaya çıktığı tam olarak bilinmesi de kullanımı için 10. Yüzyıl işaret edilmektedir. Üç bölümden oluşan tarın tekne kısmı iki büyüklükten oluşur ve bu çanaklar genelde dut ağacından yapılmaktadır. Ağaç seçimi özellikle berrak bir ses almak için önemli olmaktadır. Tarlar kendi içinde de büyüklüklerine göre farklılık taşırlar. Cura tarı en küçük tar olup 89 cm boyunda olan solo tar en büyük tar olarak kabul edilmektedir.
Davul
Türk halk müziğinde kullanılmakta olan enstrümanlar arasında davul da önemli bir yere sahiptir. Davul esasında yapısı değişmesine rağmen neredeyse tüm müzik kültürlerinde kullanılan bir araçtır. Vurmalı çalgılar arasında öne çıkan davul, günümüz müzik türlerinde de yaygın olarak tercih edilmektedir. Halk müziğinde davul, ritim sağlamak için tercih edilir ve sağ elde tokmak, sol elde çubuk ile kullanılır. Genelde büyük yuvarlak yapıdadır ve deri kısmı için deve gibi hayvanların derisi tercih edilir. Davul tek başına tercih edilmeyip genelde yanında bir başka enstrüman ile kullanılır.
Darbuka ve Tef
Vurmalı çalgılar arasında halk müziğinde kullanılan enstrümanlar olan darbuka ve tef yine ritim tutmak için tercih edilmektedir. Tef özellikle pratik yapısı sayesinde davuldan sonra en çok kullanılan enstrüman olma özelliği taşır. Davulun tek taraflı ve küçük olan hali olarak ifade edilebilir. Yapımında yine deve gibi hayvanların derisi kullanılır. Darbuka ise daha tok ve tiz sesler verdiği için tercih edilir. Esasında halk müziğinin geleneksel yapısı içinde bulunmaz, özellikle Arap ezgilerine yakın olan eserlerde tercih edilir. Çeşitli hayvan derilerinden yapıldığı gibi yapay deri kullanılarak da üretilebilmektedir.
Kemane
Köken itibariyle Orta Asya’ya dayanan kemane yaylı bir enstrümandır. Özellikle Kafkas Türkleri arasında günümüzde de yaygın bir şekilde kullanılır. Türkiye’de ise Ege yöresine ait eserlerde daha çok tercih edilmektedir. Gövde kısmı kabak ya da Hindistan cevizinden, göğüs kısmı deriden, tel olarak da iki ya da üç telden oluşmaktadır. Kullanıldığı yöreye göre tel sayısı da farklılık gösterebilmektedir. Su kabağından yapılanlar özellikle Türkiye’de sık kullanıldıkları için kabak kemane adıyla da anılmaktadır. Tekne çapı ortalama olarak 15 cm civarındadır. Tekne sonrasında sap ve burgular gelir. Gövdenin alt kısmında ise çalan kişinin çalmasını sağlayan genelde demirden yapılan bir çubuk bulunmaktadır. Tellerinin ses düzeninde la – re – la – re şeklinde diziliş görülmektedir. Yakın zamanda 6 telli kabak kemane de icat edilmiş ve kullanılmaya başlanmıştır. Halk müziği enstrümanları arasında kemane özellikle Ege yöresine ait eserlerde yaygın olarak kullanır.
Kemençe
Özellikle Karadeniz yöresine ait halk müziği örneklerinde kemençe yaygın olarak kullanılmaktadır. Köken olarak rebaptan geldiği düşünülmektedir. Rumlar tarafından Karadeniz’de kullanılmaya başlanmış daha sonra Karadeniz sakinleri tarafından benimsenmiştir. Günümüzde Karadeniz yöresine ait eserlerin çoğunda kemençe kullanılmaktadır. Genelde beş yarım sesten oluşan aralıklardan meydana gelmektedir. Kemençe farklı boyutlarda yapılacağı gibi genelde tekne boyu 41 cm, tutma yeri 10 cm toplam boy da 55 cm olarak yapılır. En önemli özelliği göğüs ile tekne dibi arasına sıkıştırılmış olan ve can direği diye anılan bir çubuktur. Kemençenin kendisine özgü tiz sesini bu çubuk sağlamaktadır. Can direğinin yerleşimi bozulduğunda ya da kullanılmadığında yeterli ses çıkışı da sağlanmamış olacaktır.
Zurna
Halk müziğinde sık kullanılan enstrümanlar arasında öne çıkmasına rağmen sadece halk müziği için değil farklı türdeki müziklerde de zurna yaygın olarak kullanılır. Tahta, kamış ve metal kullanılarak üretilir. Yüksek ve tiz bir sesi bulunmaktadır. Köken olarak Araplardan geldiği tahmin edilmektedir. Özellikle eğlence ve neşe içeren halk müzik eserlerinde yaygın olarak kullanılır. Oyun havalarının en sık tercih edilen enstrümanlarından bir tanesi sayılmaktadır. Boy ve şekil olarak çok farklı özellikleri bulunmaktadır. Zurnadan iyi bir ses çıkması için çok yüksek nefes üflemek gerekmektedir, bu yüzden zurna çalanların da nefeslerini iyi ayarlamaları gerekir.
Evet sevgili dostlar. Bugün sizlere halk müziğinde bulunan enstrümanları anlattık. Umarız ki anlatımımız size bilgi vermiştir. Diğer yazılarımız için aşağıda bulunan linklere tıklayabilirsiniz. İyi okumalar efendin 🙂
