Notalar Bugünkü Şeklini Ne Zaman Aldı?

İster La – Si – Do – Re – Mi ister A – B – C – D – E – F – G adlandırılsalar da, notalar aynı ses yüksekliğine, piyanodaki aynı tuşlarda yerde bulur. Eğer evrensel bir netliğe sahip değillerse, hepsi her medeniyete ve her dile uygun bir mirastan türetilmiştir.

Notaların alfabetik karakterle ilişkilendirilmesi yeni bir fikir değildir. Günümüzden 300 yıl öncesine bakarsak Yunanlılar, müzikal kompozisyonlarında harfler, sayılar ve çeşitli semboller kullanmıştır. Bir çok farklı gösterimi bulunmaktaydı. Sadece antik dönemde bile 1260 farklı gösterim biçimi bulunmaktadır.

İlk Notasyon Sistemi Boethian Notasyonu

Bu kaos ile yüzleşen Latin filozof Boethius, bu sembollere bir düzen getirmeye çalıştı. 6. yüzyılın başında seslerin her birini farklı harflere vermeyi ilk defa Romalı matematikçi ve filozof Boethius akıl bulmuştur. Latin alfabesinin ilk 14 harfini kullanmıştır. Bu sitem bugün bile halâ kullanılmaktadır. Örneğin la, si, do, vd. yerine A.B.C.D.E.F.G.H.I.K.L.M.N.O diye adlandırmıştır. Bu adlandırma sistemine pek bilinmese de Boethian Notasyonu ismi verilmiştir. Bu sistem daha sonra daha sonra A’dan G’ye yani La – Si – Do – Re – Mi – Fa – Sol gibi Almanların bugün kullandığı sisteme dönecektir. A – B – C tarzı notaları İngiltere ve Almanya gibi kuzey ülkeleri kullanmaktadır.

Yine de Boethius Notasyonu bir notaya sabit bir gönderme yapmıyordu: bir sesin göreceli yüksekliğine (A’ya göre B)’yi örneklendiriyordu.

Peki Bugünkü Notaların İsimleri Nereden Geliyor?

Notaların bugünkü haline gelmesini öneren kişi, İtalyan müzik teorisyeni, din adamı, müzik kuramcısı Guido d’Arezzo‘dır. 1030 yıllarında bu sistemin çıkış amacı ise manastırdaki şarkıların daha kolay öğretebilmesi içindir. Notaların isimleri ise 8. yüzyılda bestelenen Saint Johannes (Aziz Yuhanna) ilahisinin ilk hecelerinden oluşmaktadır.

Ut queant laxis: "just as your servant" Sadece senin hizmetçilerin [ Do Notası ]
Resonare fibris: "may sing freely" Özgürce ilahi söyleyebilir [ Re Notası ]
Mira gestorum: "of the miracles" [ Mi Notası ]
Famuli tuorum: "of your Works" İşlerinin mucizeleri hakkında… [ Fa Notası ]
Solve poluti: "release the stains (of sin)" Günahlarının lekelerini sil [ Sol Notası ]
Labii reatum: "from their lips" Onların dudaklarından [ La Notası ]
Sancte johannes: "Saint John" Aziz John [ Si Notası ]

Yine de “Do” ve “Si” notasında farklılıklar var. 16. yüzyılda Anselm of Flanders tarafından “SI” ya dönüştürüldü . “Do”, sonraki yüzyılda üretildi ve İtalyanların telaffuz etmekte zorlandığı Ut’un yerini aldı.

Arezzo’nun bulduğu sistemde Do’ya hiç benzemeyen bir hece olan “Ut” ismi ile söylenmiştir. İleride sesli söylenirken tutukluk yaptığı için 12. yüzyılda “do” olarak değiştirilmiştir. Böylelikle günümüzde var olan 7 notadan 6 tanesi Arezzo koymuştur. Türkiye, İtalya, Portekiz, İspanya, Fransa, Romanya, Yunanistan, Rusya, Moğolistan, İran, Arabistan, İsrail, Ukrayna ve Bulgaristan gibi bazı ülkelerde bu sistem kullanılmaktadır. Ayrıca Almanya gibi bazı ülkelerde Do yerine “ut” kullanılmaktadır.

Kaynaklar

1. Vikipedi
2. francemusique